Konferencja - BEZPIECZNA DROGA - CO JEST WAŻNIEJSZE.
- Szczegóły
- Opublikowano: wtorek, 06 maj 2014 12:21
Bezpieczna droga , jaki mamy wybór ? Co jest ważniejsze – człowiek czy drzewo ?
Takie pytania stawiają sobie zapewne rodzice 7 ofiar w miejscowości Klamry woj.kuj.pom.
Czy przy drogach , po których jeżdżą samochody powinny rosnąć drzewa ? Czy z uwagi na ryzyko wypadków nie lepiej usunąć z poboczy wszystkie drzewa i posadzić na ich miejscu inne , mniej kolizyjne rośliny , np. krzewy ? Wydaje się , że dla wielu osób w Polsce najba-rdziej dziś oczywiste jest odpowiedź twierdząca – na drogach będzie bezpiecznie , jeśli wy-tniemy drzewa zg.z przepisami o ruchu drogowym .
W toczącym się ostatnio sporze wokół problemu przydrożnych drzew pogląd ten repre-zentuje nie tylko wielu zwykłych użytkowników dróg , ale również niektórzy politycy i odpo-wiedzialni za drogi urzędnicy administracji publicznej .Wiele osób jest również odmiennego zdania – uważają oni , że ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe drzewa powinno się chronić .Problem jednak w tym ,iż spór o drzewa przestał mieć wymiar tylko teoretyczny , odkąd w wielu miejscach Polski przystąpiono do ich masowego wycinania . Sprawa ta skupiła na sobie uwagę opinii publicznej i wywołała szereg dyskusji nie tylko obrońców drzew , ale również zwolenników wycinki .
Ostatnio w minionym okresie zmieniły się niektóre przepisy dotyczące utrzymania dróg oraz przepisy o ochronie przyrody . W efekcie znacznie złagodzone zostały warunki uzyska-nia zgody na wycinkę drzew między innymi zniesiony został obowiązek uzgodninia z woje-wódzkim konserwatorem przyrody wycinki drzew z pasa drogowego . Brak formalnych ogra-niczeń zwiększył zainteresowanie wycinką . Wprawdzie nadal na zarządcach dróg spoczywa obowiązek utrzymania przydrożnych zadrzewień , trudno jednakże przepis ten uznać za sku-teczny instrument ochrony drzew przed usunięciem.
Z reguły głównym powodem wycinek jest modernizacja drogi w tym odnowienie i posze-rzenie jezdni . Tak formułowana potrzeba usuwania drzew nie budzi zastrzeżeń , ani wątpli-wości . Problem pojawia się wtedy gdy zapowiadany remont ogranicza się jedynie do wycię-cia drzew , a w dalszych prac modernizacyjnych już się nie kontynuuje . Zdarza się , że jako przesłankę zwiększonego zainteresowania wycinką drzew wskazuje się istniejący popyt na drewno oraz chęć znalezienia zatrudnienia dla lokalnych firm .
Podkreślić jednak należy ,że coraz częściej głównym argumentem za wycinką drzew jest bezpieczeństwo kierowców i użytkowników dróg . Zdaniem wielu zarządów dróg i zwolenni-ków wycinki drzew przydrożnych drzewa te :
- zwiększa znaczenie ryzyko wypadku ,
- ogranicza pole widoczności kierowcy ,
- utrudnia swobodny zjazd na pobocze w razie nagłej potrzeby ,
- spowalniają osuszanie nawierzchni i topnienia śniegu ,
- poprzez opadające liście zwiększają ryzyko poślizgu,
- poprzez rozrastający się system korzeniowy uszkadzają nawierzchnię drogi ,
Przeciwnicy wycinki drzew przydrożnych zwracają uwagę na :
- funkcję przyrodnicze jako składników ekosystemu ,
- tworzenie korytarzy ekologicznych między ekosystemamy ,
- funkcje krajobrazowe ,
- funkcje gleboochronne ,
- funkcję wiązania węgla , a tym samym osłabienie efektu cieplarnianego .
Podkreślić należy fakt ,że istnieje na dzień dzisiejszy prawodawstwo w zakresie ochrony drzew nie jest w stanie w pełni rozstrzygnąć funkcjonującego sporu o drzewa przydrożne . Drzew przydrożnych dotyczą dwie główne grupy przepisów :
- uregulowania odnoszące się do dróg ,
- przepisy z zakresu ochrony przyrody .
Ustawa o drogach publicznych określa kategorię dróg oraz wskazuje organy administracji , które jako zarządcy dróg odpowiadają za poszczególne ich kategorie . Określa też obowiązki zarządcy drogi : zg. z art. 20 , pkt. 16 do obowiązków zarządcy drogi należy utrzymywanie zieleni przyrodniczej , w tym sadzenie , usuwanie drzew oraz krzewów . Istotne znaczenie ma tu również art. 39 pkt. 12 , który określa czynności zabronione w pasie drogowym : jedną z tych czynności jest usuwanie , niszczenie i uszkadzanie zadrzewień przyrodniczych .
Rozporządzenie Ministra Transportu w sprawach warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi określa również zasady utrzymania zieleni w pasie drogowym , wskazując jednocześnie ,że nie powinno zagrażać bezpieczeństwu uczestników ruchu , ogra-niczać wymaganego pola widoczności i skrajni drogi oraz utrudniać utrzymywanie drogi Odległość pnia od krawędzi jezdni nie powinna być mniejsza niż 3 m .
Ustawa o ochronie przyrody , jako jeden z głównych celów określa ochronę zadrzewień i walorów krajobrazowych . Bezpośrednio problem przydrożnych drzew regulują przepisy rozdziału 4 tej ustawy :,, Ochrona terenów zieleni i zadrzewień „. Podstawowe znaczenie ma art. 83 określający zasady dopuszczalnego usuwania drzew i krzewów z terenu nieruchomo-ści. Zgodnie z tym przepisem usunięcie drzewa , w tym rónież drzewa rosnącego przy drodze , może nastąpić jedynie po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez wójta , burmistrza , prezydenta lub starosty .
Przydrożne zadrzewienia , będące elementem krajobrazu , podlegają również uregulowa-niom prawnym z zakresu ochrony i kształtowania krajobrazu . Zatem warto przypomieć , iż szereg nowych zobowiązań w tej dziedzinie spoczęło na Polsce w związku z wejściem w Życie Europejskiej Konwencji Krajobrazowej . Polska konwencję tę ratyfikowała we 2004 roku . Przygotowana pod patronatem Rady Europy konwencja stała się jedynym z głównych międzynarodowych porozumień podkreślających rolę i znaczenie krajobrazu jako składnika jakości życia i społecznego dobrobytu . Wycinkę drzew prowadzącą do degradacji krajobrazu można więc uznać za działanie sprzeczne z celami konwencji .
Aktualnie w przygotowaniu jest ,,Instrukcja zakładania i utrzymania zieleni przydrożnej ,, Pracują nad nią drogowcy , architekci krajobrazu oraz leśnicy . Wybrane elementy tej instru-kcji mają być w przyszłości wykorzystane w opracowanym przez Ministerstwo Infrastruktury w porozumieniu z Ministerstwem Środowiska rozporządzeniu , określającym warunki techni-czno – przyrodnicze zakładania zadrzewień w granicach pasa drogowego , sposoby ich ochro-ny oraz dobów gatunków drzew .
Przydrożne zadrzewienia były i są przedmiotem sporów również np.: w Niemczech . Do największych zwolennikow wycinki drzew przydrożnych należały m.in. firmy ubezpieczenio-we , które uznają drzewa za poważne zagrożenie dla ruchu drogowego . Próbowały jednocze-śnie przesunąć na państwo ciężar odpowiedzialności za odszkodowania powypadkowe . Kierowcy występujący o odszkodowanie do urzędów państwowych spotykali się jednak w sądach z odmową uznania roszczeń . Sądy zawsze uznawały ,że jeśli profil drogi jest prawi-dłowy , najechanie na drzewo należy uznać za naruszenie przepisów ruchu drogowego , co nie upoważnia do odszkodowania .Przeciwko usuwaniu przydrożnych drzew w Niemczech występowały najczęściej organizacje społeczne . Presja na poprawę ochrony i zachowanie starych przydrożnych zadrzewień doprowadziła z czasem do objęcia ich ochroną prawną . Dziś federalna ustawa o ochronie przyrody i krajobrazu wymienia wsród chronionych skła-dników krajobrazu m.in. zasoby alei oraz jednostronne rzędy drzew .
Jak wielkie ryzyko wypadków stanowią przydrożne drzewa najlepiej ilustrują statystyki przez Komendy Policji w całym kraju . Zdarzenia polegające na najechaniu na drzewo przy-drożne np. w roku 2008 wystąpiły 3596 razy . Stanowiło to ok. 11% wszystkich wypadków drogowych . W woj.kuj.pom. wskaźnik ten wynosił 12% . Każdego roku liczba ofiar śmierte-lnych w wypadkach drogowych , związanych z najechaniem na dzrewo w wysokości ok.1000. Zdecydowanie najgorsze wyniki w tym zakresie mają miejsce na terenie woj. warmińsko-mazurskiego . Wynika z nich , iż co rocznie na terenie tego woj. odnotowuje się podobną ilość wypadków związanych z uderzeniem w drzewo co stanowią one ok. 20 % wszystkich śmiertelnych ofiar wypadków drogowych w tym woj. to ofiary kolizji z drzewem .
W świetle powyższych danych odpowiedź na pytanie zawarte w tytule tego opracowa-nia jest proste . Zawsze w takim zestawieniu ważniejszy – najważniejszy jest człowiek i jego bezpieczne życie , bo to życie stanowi dla nas największą wartość .
Podsumowanie sporu o drzewa jest niewątpliwie kwestią złożoną , którą trudno jedno-znacznie rozstrzygnąć , zwłaszcza ,że często wymaga indywidualnego podejścia . Z jednej strony potrzebne jest uwzględnienie rangi i funkcji pełnionych przez daną drogę , z drugiej – rzeczowa ocena znaczenia istniejących zadrzewień i powodowanych przez nie utrudnień w ruchu drogowym . Nie ulega bowiem wątpliwości , że drzewa mogą niekiedy powodować utrudnienia w ruchu .Istniejąca w Polsce infrastruktura drogowa często nie jest dostosowana do natężęnia ruchu i gabarytów pojazdów / ciężarowe / . Spraw bezpieczeństwa i wypadków również nie można pominąć . Zapewnienie bezpieczeństwa uczestników ruchu jest ustawo-wym obowiązkiem zarządców dróg . Wprawdzie wypadkom winni są z reguły sami kierowcy , to jednak policyjne statystyki muszą budzić niepokój , szczególnie w takim woj. jak warmińsko-mazurskie , gdzie uderzenie w drzewo jest najczęstszym rodzajem wypadku drogowego . Trzeba jednak mieć świadomość ,że drzewa spełniają ważne funkcje ekologiczne i krajobrazowe , a ich wycinanie może oznaczać stratę dla środowiska przyrodniczego oraz degradację krajobrazu . Dlatego w istniejącym prawodawstwie zadrzewienia zostały objęte ochroną . Widać zresztą , że w ostatnich latach potrzeba ochrony nasila się , głownie jako rekreacja wobec rosnącej presji na zabudowę pzrestrzeni .Przykładem niedawno wprowadzo-nych instrumentów ochrony środowiska jest Eropejska Konwencja Krajobrazowa .
Można sądzić , iż bez zmian w obecnych uregulowaniach prawnych dalsza wycinka drzew nadal będzie wzbudzać zaniepokojenie opinii publicznej i protesty obrońców drzew . Sposobem na rozwiązanie problemów mógłby być powrót do propozycji nowelizacji ustawy o ochronie przyrody podjętej pod koniec 2007 roku .Uzgodnione wówczas rozwiązania podle-gające na opiniowaniu planowanych wycinek przez woj. radę ochronę przyrody wydaje się być propozycją zasadną i pozwalającą na złagodzenie sporu . Z jednej strony nie będzie blo-kować uzasadnionych cięć , a zdrugiej zaś ograniczy możliwość niekontrolowanego wycina-nia . Oprócz ustawowych zmian istotne wydaje się też opracowanie odpowiednich standa-rdów gospodarki zadrzewieniami oraz ich pielęgnacji . Trzeba zauważyć , że utrzymywanie zadrzewień to nie tylko problem ich wycinki , ale również odpowiedniej pielęgnacji . Obserwowane często przy drogach przykłady nadmiernego przerzedzania korony czy wręcz całkowitego ogławiania drzew dowodzą pilnej potrzeby opracowania standardów gospodaro-wania zadrzewieniami . Okazję do uporządkowania tej dziedziny stanowi mogłoby wciąż niewygodne rozporządzenie Ministerstwa Transportu , określające techniczno-przyrodnicze warunki zakładania zadrzewień oraz sposoby ich ochrony .
Benedykt Partyka prezes zarządu Krajowego Forum Samorządowego
