Prawa i obowiązki radnego

Szczegóły

Opublikowano: środa, 25 październik 2023 09:32

Mandat radnego to zbiór praw i obowiązków reprezentanta wspólnoty samorządowej, który obejmując swą funkcję zobowiązuje się przestrzegać prawa i rzetelnie wykonywać obowiązki. Według Słownika języka polskiego, „prawo” oznacza między innymi uprawnienie przysługujące komuś zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Pojęcie to należy zaliczyć do kategorii normatywnej, gdyż sformułowaniem tym posługuje się przede wszystkim ustawodawca. Następstwem jest stosowanie tego pojęcia w języku prawniczym, czyli w różnego rodzaju opracowaniach, interpretacjach, komentarzach i opiniach. Składając ślubowanie radny jednoznacznie stwierdza, że wszystkie obowiązki są jemu dobrze znane i świadomie godzi się wykonywać. Są to obowiązki nałożone na radnego nie tylko przez przepisy prawa. Innym ich źródłem mogą być np. zobowiązania wynikające z programu wyborczego czy kodeksu etycznego.

Radny winien być wzorem i przykładem do naśladowania. Nie może pozwolić sobie na niestosowne zachowanie, ponieważ jest reprezentantem mieszkańców i takie zachowanie godzi również w dobre imię samorządu, który reprezentuje. Ślubując rzetelne sprawowanie swoich obowiązków zobowiązuje się do sumiennego i aktywnego działania nie tylko w samych obradach rady i komisji, ale i poza nią. Radny został wybrany po to, żeby sam działał i aktywizował do działania innych. Zobowiązuje się do solidnego wykonywania swoich obowiązków.

Radny powinien za każdym razem szczegółowo uzasadnić wszystkie podejmowane decyzje i przedstawić czynniki, które były ich podstawą. Działania radnego powinny być na tyle skonkretyzowane, aby mógł być z nich rozliczony. Powinien działać w sposób jawny, publicznie przedstawić swoje plany i zawsze być gotowy ponieść konsekwencje swoich działań.

Radny wykonuje swoje obowiązki z myślą o wspólnocie samorządowej i mieszkańcach. Nie podejmuje działań mając na uwadze tylko swoją popularność i własne interesy. Radny wykonuje swoje obowiązki rzetelnie poprzez działalność na wielu płaszczyznach, a kontakty z mieszkańcami są tylko jedną z nich. Bardzo ważne są dobre relacje z pozostałymi radnymi, współpraca z prezydentem /itp./, aktywność podczas prac w komisjach, obecność na sesjach rady i składanie interpelacji.

W Europejskim Kodeksie Radnych zwraca się również uwagę na rzetelne wykonywanie obowiązków w sferze budżetowej, np. z zakresu kontroli gospodarki finansowej i wykonania budżetu w ramach funkcjonujących komisji rady, przy udzielaniu absolutorium.

Uczciwe wykonywanie obowiązków można rozumieć w kilka aspektach. Pierwszy z nich to uczciwe postępowanie wobec wyborców. Radny powinien jasno przedstawić nawet najtrudniejsze sprawy, szczerze mówić o problemach i ich zagrożeniach. Nie może zwodzić swoich wyborców, a ni świadomie gmatwać spraw, licząc, że w przyszłości, „same się rozwiążą”. Jeśli czegoś nie udaje mu się przeforsować w radzie lub jej komisjach, powinien o tym otwarcie powiedzieć wyborcom. Mieszkańcy łatwiej zrozumieją np. przesunięcie terminu kosztownej inwestycji, jeśli o jego powodach będą informowani na bieżąco i w sposób przekonywujący.

Drugim aspektem uczciwości to niewykorzystywanie do swoich prywatnych celów pozycji, jaką daje funkcja radnego. Radny jest przedstawicielem mieszkańców i reprezentuje ich interesy. Na ich rzecz pracuje i z ich kredytu zaufania korzysta. Dlatego nie może wykorzystywać piastowanego stanowiska do realizacji swoich własnych interesów, korzystając z funkcji po to, by osiągać finansowe lub inne materialne korzyści dla siebie, swojej rodziny czy przyjaciół. Ponadto radny ma obowiązek ujawniania wszystkich sytuacji, a których jego interes prywatny jest w konflikcie z interesem publicznym. W przypadku ich zaistnienia powinien dołożyć wszelkich starań, żeby konflikt ten został rozstrzygnięty bez uszczerbku dla interesu publicznego. Radny nie może wobec zewnętrznych osób podejmować finansowych lub innych zobowiązań, które to zobowiązania mogłyby wpływać na sposób wykonywania przez niego obowiązków.

Dbałość o dobro miasta, gminy (wspólnoty samorządowej) i dobro mieszkańców realizuje się poprzez skuteczne zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej, np. z zakresu ochrony zdrowia, edukacji, kultury fizycznej i turystyki, i wielu innych. Jednak, żeby dobrze zdefiniować potrzeby danej jednostki samorządu terytorialnego, trzeba poznać potrzeby mieszkańców. Nie stanowią oni jednolitej grupy, a ich stosunek do miasta, gminy, władz lokalnych, oczekiwania i poglądy są bardzo różne.

Radny powinien doskonale orientować się, jaki jest status mieszkańców /biedni, bogaci, młodzi starzy/, jakie mają plany i oczekiwania wobec miasta, co stanowi ich największy problem. Dopiero po takiej analizie można spróbować zdefiniować, co będzie działaniem na rzecz, „dobra”, tej konkretnej jednostki samorządu terytorialnego, co właśnie tu i teraz można zrobić pożytecznego, co zaproponować, a przed czym przestrzegać.

Ślubuję, że będę dbał nie tylko o dobro swoich wyborców, ale także o dobro wszystkich mieszkańców oraz to, że będzie się liczył z ich opiniami, skargami i postulatami. Nie może realizować postulatu, „troski o dobro”, nie zważając na opinię ludzi. Musi swoje działania tak wyważać, żeby jednocześnie osiągać zadowolenie jak największej liczby mieszkańców. Powinien przyjmować i przekazywać właściwym organom, komisjom rady, całej radzie, organowi wykonawczemu jedynie te wnioski i postulaty, które uzna za zgodne z interesem całej wspólnoty samorządowej.

Interwencje radnego mogą przybierać formę interpelacji i wniosków. Należy pamiętać, że mieszkańcy nie mają uprawnień do zaskarżenia. uchwały rady, które są nie zgodne z ich żądaniami dotyczącymi np. zmian nazwy ulicy.

Mieszkańcy oczekują od radnego nie tylko szybkiej informacji i efektywnego działania, ale także składania sprawozdań z podejmowanych inicjatyw i pracy w radzie. Radny powinien starać się być znaną, by każdy zainteresowany mógł do niego dotrzeć. Wywiady, odczyty, wystąpienia telewizyjne czy radiowe nie mogą być celem w samym sobie, ale muszą dawać mieszkańcom poczucie, że ktoś o nich dba i interesuje się ich sprawami, stara się pomóc w rozwiązywaniu problemów danej społeczności.

Kwestią indywidualną, często uzależnioną od charakteru i temperamentu radnego, jest to, jak rozłożony akcent w kontaktach z mieszkańcami. Ustawy nie określają, jak radny ma utrzymywać stałą więź z mieszkańcami. Najbardziej rozpowszechnioną formą są dyżury. Ustawodawca nie określa, gdzie powinny się odbywać. Najwłaściwszym rozwiązaniem jest, aby dyżury radnych odbywały się, np. w wyznaczonym okręgu wyborczym /Radzie Osiedla/, siedzibie stowarzyszenia lub wyznaczonym lokalu komunalnym /szkoła/ w urzędzie miasta lub gminy. Kontakt może być również realizowany bezpośredni. Wszystkie jednak kontakty winny być rejestrowane i odnotowane w protokole wniosków na potrzeby mieszkańców i samego radnego co ułatwią jemu realizację potrzeb. Radny jednak powinien przynajmniej co 6 miesięcy odbyć spotkanie na terenie swojego okręgu przekazując mieszkańcom informację o terminie /dzień, godzinę i miejsce/, najlepiej na tablicach Rad Osiedli.

Duże możliwości dają również współczesne środki komunikacji, np. fora internetowa, strony www czy własna skrzynka e-mail – pewni anonimowości internauci są bardziej szczerzy, dzięki czemu chętniej dzielą się swoimi uwagami. Dobrą formą podtrzymywania kontaktu ze społecznością lokalną są wysyłane co jaki czas listy do mieszkańców własnego osiedla czy okręgu wyborczego, informujące o najważniejszych kierunkach działań oraz osiągniętych i spodziewanych efektach prac radnego.

Czasem działanie w Internecie lokalnym przybierać będzie postać działania nie tylko w roli radnego. Niekiedy będzie wymagana postaw obiektywnego obserwatora, który nie stara się przekonywać do jakiegoś działania, ale po prostu chce poznać opinię. W których sytuacjach radny może być gorącym zwolennikiem jakiegoś rozwiązania i działać na rzecz jego wdrożenia, skutecznie przeciwstawiając się innym propozycjom. Jego rola może sprowadzać się do poszukującego skutecznego rozwiązania mediatora, który dąży do polubownego, bezkonfliktowego rozwiązania sprawy będącej problemem dla różnych grup mieszkańców.

Radny nie jest związany tzw. instrukcjami wyborców ani partii politycznej, do której należy, ani też korporacji zawodowej czy organizacji, której jest członkiem. Niezwiązanie radnego instrukcjami wyraża się w niemożliwości jego odwołania przez wyborców z pełnionej funkcji przed upływem kadencji. Mandat radnego jest wolny, co oznacza, że w wypełnianiu tej funkcji społecznej nie jest on związany instrukcjami wyborców. Daje radnemu swobodę działania, która pozwala zajmować się wszystkimi inicjatywami na terenie miasta czy gminy, a nie tylko realizowaniem swojego programu wyborczego.

Wyborco czas sprawdzić swojego radnego! W tym Ci pomogą przedstawiciele Krajowego Forum Samorządowego. www.kfs.org.pl

Opinie i wnioski na temat radnych prosimy kierować na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.